Soybağı | Aile Hukuku

Anneyle Kurulması

• Çocuk ile anne arasında soybağı doğumla kurulur. Çocuğu doğuran kadın annesidir.

Babayla Kurulma
1. Evlilik
    a.Doğum sırasında evli olma
    b.Doğumdan sonra evlenme
2.Tanıma
3.Babalık Davası
4.Evlat Edinme
Doğum Sırasında Evli Olma
a.Evlilik devam ederken doğmuş:
* Evliliğin butlan olması/Ayrılık kararı verilmiş olması/ eşin kısırlığı ya da iktidarsızlığı babalık karinesinin işlemesini engellemez.

• Ancak bu durumlar daha sonra soybağının reddi davası açısından önem taşır.

1. Evlilik devam ederken ana rahmine düşmüş.

Evliliğin sona erdiği tarihten itibaren 300   gün içinde doğan çocuk evlilik devam   ederken ana rahmine düşmüş kabul edilir.
(Gaipliğe karar verilmiş ise istisnai olarak süre ölüm tehlikesi/ son haber tarihinden   itibaren işlemeye başlar).
Sonucu: Babalık KARİNESİ

• Karine nedir?
• Babalık karinesi devreye girer. Babalık karineleri çatışırsa (300 günlük bekleme süresi içinde evlenmiş) ikinci evlilikteki koca baba sayılır.
• Örnek: A ile B boşanmıştır. B’nin boşanmasından itibaren üç yüz gün geçmeden B, C ile evlenmiş ve evliliğin 181. günü kadın eş B doğum yapmıştır. Çocuğun soybağı kiminle kurulur?

a. Evlilikte ana rahmine düşmüşse
Evlenmeden itibaren 180 günlük süre geçtikten sonra doğan çocuk evlilik sırasında ana rahmine düşmüş sayılır.
Ama yine de karine!
Aksini ispat:
—Cinsel ilişkinin imkansızlığını ispat (cezaevinde vs.)
—Çocuğun kendisinden olmadığını ispat.
b. Doğumdan Sonra Evlenme
— Evlilik dışında doğan çocuk, annesinin evlenmesi halinde kendiliğinden evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olur. Babası ile soybağı kendiliğinden kurulur.
—
—Bu da bir karine! Aksini ispat:
İTİRAZ: MK m. 294
Bu durumda anne babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısı itiraz edebilir.

• Kocanın gerçek baba olmadığının ispatlanması gerekir.

Soybağının Reddi
—Babalık karinesinin aksini ispatlamak mümkündür. Soybağının reddi davası açılmalıdır.
Yenilik doğuran dava!
Davayı Kimler Kime Açabilir?

• koca
• ana ve çocuğa (Zorunlu dava ark.)
• çocuk ölmüş ise ana ve çocuğun mirasçılarına
• ana ölmüş ise yalnızca çocuğa
• her ikisi de ölmüş ve kocanın hala dava açmakta menfaati varsa mirasçılarına açılır.
• kocanın altsoyu/ana babası ------ana ve çocuğa karşı açar. (HER ZAMAN AÇAMAZ)
• baba olduğunu iddia eden kişi------------ana, çocuk ve babaya karşı açar. (HER ZAMAN AÇAMAZ)
• çocuk-------ana ve kocaya (Zorunlu dava ark.) açar.

kocanın tam ehliyetsizliği /ölümü/gaipliği

• Dava açma süresi geçmeden önce, kocanın tam ehliyetsiz olduğu/öldüğü/gaipliğine karar verildiği için dava açamıyorsa
• kocanın alt soyuna, anne - babası,
• gerçek baba olduğunu iddia eden kişi
• Bu kişiler haricinde mirasçılar ya da YT davayı açamaz.
• Ancak koca, çocuğu açık/zımni bir şekilde kabul etmiş olması halinde, yukarıda sayılan kişiler dava açamayacaktır.
• Koca AGE’nü geçici kaybetti ise
• ilgililere dava hakkı tanımaz ancak MK m. 289/III gereği haklı sebep sayılarak hak düşürücü süreyi uzatır.

Anne dava açabiliyor mu?
KİŞİYE SIKI BAĞLI HAKKIN KULLANILMASI

• Bunun sonucu ne olabilir?
• Örnek: Koca Sınırlı ehliyetsiz – Davayı kim açar?
• Çocuk? Sınırlı ehliyetsiz.
• Peki bu davayı açma bakımından AEG’si var mı?
• YOK – Kayyım vasıtasıyla dava açılır.

a. Evlilikte ana rahmine düşmüşse

• Evlenmeden itibaren 180 günlük süre geçtikten sonra ya da evlilik sona erdikten sonra 300 gün içinde doğan çocuk evlilik sırasında ana rahmine düşmüş sayılır.
• Bu durumda davacı şunları ispatlayarak babalık karinesini çürütebilir:
• Cinsel ilişkinin imkansızlığını ispat (cezaevinde vs.)
• Çocuğun kendisinden olmadığını ispat.

• Bu hususların ispatı sırasında eşten tıbbi örnek alınmak isteniyor ise MK m. 284 uygulanır.
• Taraflar zorunlu olan ve sağlık yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler.
• Ancak rıza göstermemeleri halinde buna zorlanamazlar. NEDEN?
• Yalnızca hâkim, testten beklenen sonucu rıza göstermeyen kişi aleyhine doğmuş sayabilir.

b. Evlenmeden önce düşmüşse

• Evlenmeden itibaren 180 gün içinde doğan çocuk evlenmeden önce ana rahmine düşmüş sayılır. (Kritik dönemde ayrı yaşama durumu söz konusu ise de)
• ÖNCE Kocanın soybağını red etmesiyle babalık karinesi kalkar.
• SONRA Davalı (anne) kritik dönemde cinsel ilişkiyi ispatlamalı
• SON İSPAT YÜKÜ yine KOCADA! Koca çocuğun kendisinden olmadığını ispatlamalı

Hak düşürücü süre

• Kocanın davayı annenin gebe kaldığı sırada başka biri ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde açabilir.
• Çocuk ergin olduğu tarihten itibaren 1 yıl içinde açabilir.
• Gecikme haklı sebebe dayanıyorsa?
• Kocanın geçici AEG kaybı

Dava açma hakkı nasıl düşer? 
—1. Hak düşürücü sürenin geçmesi ile
—2. Kocanın, “çocuğu kabul etmesi” ile
—Çocuğu kabul ettikten sonra soybağının reddi davası açılması MK m. 2/II gereği   hakkın kötüye kullanılması sayılır. Boşanmada çocuğun velayetini talep etmesi,   vasiyette çocuğun kendisine ait olduğunu açıklaması, çocuğun ekonomik geleceği ile ilgilenmesi gibi.
Davanın Sonuçları

• Soybağının reddi kararı YD karardır.
• Geçmişe etkilidir.
• Herkesi bağlar.
• Çocuk artık baba yönünden soybağı olmayan çocuk haline gelir.
• Kocanın,
• bakım/eğitim/nafaka yükümlülükleri kalkar.
• yapılan eski masraflar için sz talebi anneye ve çocukla yeni bir babanın soybağı kuruldu ise buna karşı yapılabilir. Ama BK m. 63/I gereği çocuğa karşı yapılamaması gerekir.

Yapay Döllenme ve Tüp Bebek

• Yapay döllenme kocadan alınan spermin karısının rahmine şırınga edilmesidir.
• Tüp bebek, sperm ve yumurtanın bir tüpte döllendirilip, yumurtanın kadının rahmine yerleştirilmesidir.
• Gebe kalamayan 35 yaşında evli kadınlara tanınmakta ve üçüncü kişilerin spermlerinin kullanılmasına izin verilmemektedir.
• Koca ne yapay döllenmede ne de tüp bebekte soybağını reddedemez.

Tanıma

• Babanın çocuğun kendisinden olduğuna dair beyanda bulunmasıdır.
• Evlilik dışı doğmuş çocuğun baba tarafından benimsenmesi.
• Yenilik doğuran tek taraflı bir hukuki işlemdir.
• Tanıma geçmişe etkili sonuç doğurur  => çocuğun ana rahmine düşüğü andan itibaren soybağı kurulmuş olur.

• Annesi tespit edilemeyen çocuğun tanınması söz konusu olmaz. NEDEN?
• YD hak olduğu için şarta bağlanamaz.
• “Bana miras bırakman şartıyla seni tanıyorum.”
• Sorun nedir burada?!
• Tanıma beyanı süreye bağlı değildir.
• Bir kere soybağı kuruldu!

Tanıma Hakkı

• Tanıma hakkı sadece babadadır.
• Yeni Medeni Kanunda babanın babasına bu hak verilmemiş.
• Şahsa sıkı surette bağlı hak - bu yüzden feragat edilemez!
• Şahsa sıkı surette bağlı bir hak olmasına rağmen, sınırlı ehliyetsizin tanımasında yasal temsilcinin rızası aranmıştır.
• AEG bulunmayanlar ise tanıma beyanında bulunamaz; bunu onlar yerine YT de yapamaz. ÖBT ile de tanıma yapılabilir; bu halde öbt yapma ehliyetini haiz olması gerekir.

Şartları

1. Çocuğun başka bir erkekle soybağı bulunmamalı
2. Şekil kurallarına uyulmalı.

• Nüfus memuruna yazılı başvuru
• mahkemeye yazılı başvuru
• noterde resmi senet
• tanıma işlemine vasiyetnamede yer vermek

1. Çocuğun başka erkekle soybağı bulunmamalı 
—Çocuğun diğer erkekle soybağının reddi davası açması ve kazanması şartı ile tanınıp tanınamayacağı tartışmalıdır.
—Federal Mahkeme bunu uygun görmemektedir. YD hakların kullanılması şarta bağlanamaz ise de bunun bir takım istisnaları olabileceğini ifade etmiştik. Bu noktada bir istisna var. Çocuğun babası ile soybağının kurulmasında menfaati var. Mevcut soybağının kaldırılmasında ciddi olasılık varsa, şartlı tanıma kabul edilmelidir.
—(Çocuğun evlenmesi yasak olanlardan doğmamış olması ya da zina mahsulü olmaması gibi eski MK’da yer alan şartlar artık aranmıyor). SÜPER DEĞİL Mİ?
KESİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
—Tanıyanın aeg olmadığı/sınırlı ehliyetsiz olup YT rızası olmadığı; şekle uyulmadığı; çocuğun başka erkekle soybağı bulunduğu hallerde tanıma kesin hükümsüzdür.
—Bu hallerde, tanıma vasiyetname ile yapılmış ise, öbt’nin iptali yoluna gidilmesi gerekir.
—Diğer hallerde de, aile hukukuna özgü gerekler nedeniyle KESİN HÜKÜMSÜZLÜĞE mahkemenin karar vermesinin uygun olacağı ifade edilmektedir.
Tanımanın İptali: Kişiye sıkı bağlı hak
a.Tanıyan = > irade sakatlıkları uyarınca
Tanırken hataya düştüm/hileye uğradım/tehdit altındaydım!
Tanımanın iptali

1. Anne/ çocuk

• Tanımanın iptalini istemeleri yeterlidir. İspat yükü babada.
• Sınırlı ehliyetsiz iseler, kendileri iptal davasını kendileri açabilir.
• Tam ehliyetsiz iseler, YT açabilir * korunmaları için!
• Baba çocuğun ana rahmine düştüğü sırada anne ile cinsel ilişkiyi ortaya koyabilirse, ispat yükü çocuğa/ anneye geçer.
• Artık anne/ çocuk, çocuğun babadan olmadığını ispatlamalı

Tanımanın İptali

1. İlgililer/ C. Savcısı

• Tanıyanın mirasçıları, çocuğun gerçek babası gibi, maddi veya manevi bir ilgi olabilir.
• İspat yükü davacıda=> Çocuğun babadan olmadığının ispatı

Hak düşürücü süre – MK m. 300

• Öğrenmeden itibaren 1 yıl ve tanımadan itibaren 5 yıllık hak düşürücü süreye tabidir. (tanıyan erkek ve ilgililer)
• Çocuğun hakkı ergin olmasından itibaren 1 yıl içinde düşer.

Gecikmeyi haklı kılan sebep varsa! Sebebin ortadan kalmasından itibaren 1 ay!
Babalık Davası
—Çocuk ile baba arasındaki soybağının mahkemece belirlenmesi
—Yeni Medeni Kanunda kişisel sonuçları ile babalık davası ve mali sonuçları ile babalık davası ayrımı kaldırılmıştır.
—YD Davadır.
Şartları

• Davanın açılması için çocuğun başka erkekle soybağının bulunmaması
• +
• annesinin belli olması gerekir.
• Sınırlı ehliyetsiz kendisi açabilir.
• AEG olmayan anne/çocuk için ise bunların menfaatine olduğu için YT’nin açabileceği kabul edilmektedir.
• Dava hakkı annenin ölümü ile mirasçılarına GEÇMEZ.
• Çocuğun ölümünde ise durum tartışmalıdır.

Davacı

• Bu davayı açma hakkı anneye ve çocuğa tanınmıştır. Bu davayı ayrı ayrı ya da birlikte açmaları mümkündür.
• Çocuk baba tarafından tanınmış olsa bile anne babalık davası açarak tazminat isteyebilir.

Babalık Davasında İspat

• Kan testi/genetik inceleme ile kolaylıkla tespit edilebilir.
• Bu yola başvurmak istemeyen davacıya ispatı kolaylaştırmak adına babalık karinesi getirmiştir.
• Doğumdan önceki 300 ila 180 gün arasındaki dönemde (121 günde) cinsel ilişki ispat edilirse babalık karinesi doğar.
• Bu durumda davalı karineyi çürütmek için,
• çocuğun babası olmasının imkansız olduğunu ya da
• babalığı hakkında ciddi şüphe uyandıracak hallerin bulunduğunu (örnek çokluk def’i) ispat
• Çokluk defi derken ?
• Bu durumda da davacı artık DNA testi gibi yöntemlerle o kişinin çocuğun babası olduğunu ispat etmeli (Herkes rıza göstermek zorunda)
• Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.Hak düşürücü süre
• Babalık davası çocuk doğmadan da açılabilir.
• Anne çocuk doğduktan sonra 1 yıl içinde açmalıdır.
• Gecikmeyi haklı kılan sebep varsa, sebebin ortadan kalkmasından itibaren 1 ay içinde dava açılmalıdır.

Sonuçları

1. Soybağı
2. İştirak nafakası Çocuğa ödenmesini anne de isteyebilir.
3. Tazminat Anne talep eder.

• Doğum giderleri,
• doğumdan önceki/ sonraki 6şar haftalık geçim giderleri,
• gebelik ve doğumun gerektirdiği diğer giderler (ilaç vs.)